HISTORIA KAWY
Trzy ostatnie wieki historii świadczą o coraz silniejszym związku, prawie że nierozerwalnym, człowieka z kawą. Jeśli cofniemy się w czasie, kilka milionów lat wstecz, to odkryjemy, że ten związek ma jeszcze starsze korzenie. W rzeczywistości trudno jest stwierdzić kto się pierwszy pojawił na ziemi, człowiek czy kawowiec; niektórzy przyznają, że kawowiec był pierwszy. Z geograficznego punktu widzenia, istnieje w każdym razie podobieństwo pochodzenia; to w środkowo-wschodniej Afryce odnaleziono najstarsze szczątki homo sapiens, a pierwsze rośliny kawowca zostały odkryte tuż obok, w regionie Etiopii zwanej Kafa. W regionie Kafa kawowce rosły dziko, jak to ma miejsce do dnia dzisiejszego w innych krajach Afryki Środkowej. Mimo ich bliskiego pochodzenia, w czasie i przestrzeni, drogi człowieka i kawy skrzyżowały się dopiero w epoce o wiele nam bliższej. Nie na tyle jednak, aby móc wytyczyć z całą pewnością jej genezę i dlatego też przypisuje się kawie różne legendy, z których dwie są szc
zególnie znane. Pierwsza to ta, mówiąca o pasterzu Kaldi, który pasąc swoje stado na wysokich równinach etiopskich, zauważył, że jego owieczki były szczególnie podenerwowane po zjedzeniu liści i jagód pewnego krzewu. Zebrał więc te magiczne jagody czy czereśnie do pobliskiego klasztoru, gdzie opat, sądząc, że chodziło o diabelskie czary, wrzucił je ognia. Wtedy wydobył się z nich aromat kawy, która natychmiast została uratowana z płomieni i przy pomocy której mnisi przygotowali ciepły i czarny napój, który znamy. Mnisi zobaczyli w kawie dar Boga, gdyż uczyniła ona lżejszym czas czuwania poświęcony modlitwie. Druga legenda posiada jeszcze wyraźniejszą konotację boską: opowiada, że archanioł Gabriel, idąc na pomoc Mahometowi, którego zmorzył sen, przyniósł mu z nieba odrobinę kawy. Po wypiciu kilku łyków, Mahomet poczuł się na tyle wzmocniony, że zdołał wysadzić z siodła czterdziestu mężczyzn i uszczęśliwić czterdzieści kobiet. Wiemy z pewnością, że przez bardzo długi okres kawa była spożywana pod postacią odległą od czarnego napoju, do którego jesteśmy przyzwyczajeni. Jedzono najpierw całe jagody, potem zaczęto wydobywać z nich ziarna, mielić je i mieszać z tłuszczem zwierzęcym, żeby ułatwić spożycie w czasie podróży. Wydaje się, że dopiero po roku tysięcznym, zaczęto robić z kawy napar używając początkowo jeszcze zielonych ziaren, a następnie ucząc się je prażyć i mielić przed zalaniem wrzącą wodą. Nazwa kawa nie pochodzi, tak jak można by sądzić, od regionu Kafa (jej rodzinnej ziemi), ale od arabskiego słowa qahveh khaneh, które oznacza wino, kawę lub każdy inny napój pochodzenia roślinnego. Zresztą kiedy kawa dotarła do Europy, na początku XVII w., nazywano ją często winem z Arabii. Mówi się również, że pierwsze ładunki kawy dotarły na Zachód dzięki Turkom, którzy pozostawili wiele worków po klęsce pod Wiedniem, w 1683r. Austriacy natychmiast nauczyli się ją prażyć i przyrządzać aromatyczny napój, który podawali razem z ciasteczkami w kształcie rogalików kipfel, aby uczcić zwycięstwo nad Turkami. Inni przypisują pierwszy import kupcom weneckim, po 1615r. Pewne jest natomiast, że pod koniec XVII w. otwarto pierwsze lokale, gdzie serwowano nowy napój, którego spożycie rozciągnęło się szybko na całą Europę i Stany Zjednoczone. Jeśli pochodzenie kawowców jest ograniczone do wyżyn etiopskich, to spożycie kawy zawdzięcza swoje rozpowszechnienie i swój rozwój ludowi arabskiemu. Podczas gdy tubylczy lud z regionów, gdzie kawa rosła dziko, miała zwyczaj spożywania zielonych ziaren, Arabowie rozpoczęli przetwarzanie kawy w napój. Na początku zaopatrywali się w regionach skąd pochodziła, ale począwszy od XVI w. zaczęli uprawiać w Jemenie rośliny, które kradli w trakcie swoich podbojów terytorialnych. Niektórzy naukowcy wysuwają nawet hipotezę przybycia rośliny do Jemenu już w XIII w., w czasie abisyńskiego najazdu na Arabię. Ale Arabowie znali prawdopodobnie wyciąg z kawy pod koniec X w., a może nawet wcześniej. Początkowo, przygotowywano go pozostawiając długo ziarna w zimnej wodzie i pozwalając im się zmacerować, następnie użyto wrzątku, ale dopiero pod koniec XIV w. Arabowie odkryli prażenie. Przypieczone ziarna były następnie mielone na proszek, który gotowano w wodzie: tak narodził się wspaniały napar, który podbił świat. Dopiero po odkryciu prażenia, kawa rozpowszechniła się szybko w całym islamskim świecie i w regionach kontrolowanych przez Arabów po dokonanych przez nich podbojach. Jej rozwój był jeszcze ułatwiony przez zakaz spożywania napojów alkoholowych narzucony przez Koran. Pito więc kawę zarówno u siebie w domu jak i w qahveh khaneh, przodkach naszych współczesnych kawiarni, które rozmnożyły się szybko, towarzysząc rosnącej popularności napoju. W miejscach tych pito oczywiście kawę, ale słuchano również muzyki, grano w gry hazardowe i dyskutowano na najróżniejsze tematy. To właśnie te intelektualne zajęcia, często odczuwane jako wywrotowe przez rządy, sprawiły, że trzykrotnie qahveh khaneh były uznawane za wyjęte spod prawa i zmuszane do zamknięcia. Ale zakazy niczemu nie służyły, gdyż popularność kawy i miejsc, gdzie ją pito była taka, że ludność odmawiała za każdym razem podporządkowania się zaleceniom. Kawa odegrała również ważną rolę w życiu rodzinnym: na początku kobiety nie patrzyły na nią życzliwym okiem - mniej ze względu na jej smak, a bardziej z powodu na pobudzający wpływ jaki miała na ich mężów. One również odbierały ją, tak jak i rządy, jako zagrożenie dla równowagi rodzinnej. Ale bardzo szybko nauczyły się ją pić i doceniać jej liczne dobrodziejstwa. Kawa nabrała wtedy takiego znaczenia, że kodeks rozdzielności małżonków uznawał za poważne wykroczenie odmowę męża dostarczenia żonie kawy. Spożycie kawy rozpowszechniło się na całym arabskim terytorium, ale dotarła ona również do terytoriów zajętych podczas inwazji, takich jak Bałkany, Hiszpania, Indie, Afryka Północna i Turcja. Aby zaspokoić stale rosnące zapotrzebowanie, uprawy w Jemenie zaczęły się powoli rozszerzać a Arabowie usiłowali utrzymać monopol na produkcję kawy. Udało im się to tylko przez krótki okres czasu, gdyż szybko płodne ziarna, bardzo łatwe do ukrycia w czasie kontroli, zostały przewiezione do ościennych krajów i dały życie nowym plantacjom. To w ten sposób, od terytorium Arabii, jej kolebki, zauważamy rozwój spożycia i produkcji kawy, jaki osiągnęły na przestrzeni wieków bardzo odległe ludy i kraje. Skorzystano z książki Andrzeja Fiedoruka - Kawa bez tajemnic.